به گزارش پایگاه خبری افشاگری، در نشست سران پیمان نظامی آتلانتیک شمالی، قرار گرفتن دو عضو جدید در صف این جبهه قدیمی و حضور زلنسکی رئیس جمهور اوکراین در جمع اعضای باشگاه ناتو، واکنش روسیه را به دنبال داشت و کرملین رسما اعلام کرد که تایید عضویت اوکراین، به معنی کلید زدن یک جنگ جهانی خواهد بود.
با وجود تبلیغات گسترده در مورد وحدت و انسجام اعضای ناتو، مشخص شد که این پیمان نظامی، برای مواجهه با قدرت روسیه، راهبرد عملی ویژه ای ندارد و همچنان به حمایت نظامی از اوکراین و تلاش محتاطانه برای عضوگیری جدید ادامه می دهد. اما مساله اینجاست که همراهی اعضای جدید نیز نتوانسته در میدان جنگ، تغییری محسوسی به وجود بیاورد. این گزارش به این موضوع می پردازد که چرا تداوم عضوگیری برای ناتو مهم است و چه شد که دست انداز و مانعی به نام مخالفت ترکیه با پیوستن سوئد به ناتو، به راحتی پشت سر گذاشته شد؟
تا قبل از برگزاری نشست سران ناتو در لیتوانی، برخی از کشورها، خواهان هموارسازی عضویت اوکراین بودند اما نهایتا مشخص شد که ترس از کارکرد دفاعی و امنیتی ماده ۵ منشور ناتو، ترس و هراس بزرگی در دل اعضای قدیمی انداخته و حاضرند دورادور از اوکراین حمایت کنند اما مهر تایید بر عضویت شتاب زده نزنند، چرا که اگر اوکراین همین حالا عضو شود، در این صورت همه اعضای ناتو به طور مستقیم باید وارد جنگ با روسیه شوند! اما در مورد عضویت سوئد و فنلاند، چنین دغدغه ای نداشتند.
تناقض در رویکرد دفاعی ناتوا
از زمان تأسیس ناتو در سال ۱۹۴۹ میلادی، شعارهایی همچون دفاع جمعی، همکاری امنیتی و ثبات در میان کشورهای عضو، مورد تاکید قرار گرفته است. اما واقعیت این است که هدف و فلسفه ایجاد این پیمان نظامی، مقابله با قدرت اتحاد جماهیر شوروی بود و حالا که بیش از ۳۰ سال از انحلال ساختار کلاسیک جماهیر شوری سپری شده، سران ناتو هنوز هم ادعا می کنند که روسیه، تهدیدی علیه امنیت آنان و همچنین تهدید علیه ثبات جهان است. بنا به ادعای سران، ناتو با گسترش قلمرو و عضوگیری جدید، قابلیت های نظامی جمعی خود را افزایش می دهد و تعهد خود را برای ارائه تضمین های امنیتی به اعضای خود تقویت می کند. به باور رهبران باشگاه ناتو، گنجاندن اعضای جدید در این سازمان، توانایی ائتلاف را برای جلوگیری از دشمنان احتمالی و حفظ ثبات، به ویژه در مناطق مبتلا به تنش های ژئوپلیتیکی، تقویت می کند. با این حال، ناتو در پرونده های متعددی از بالکان و لیبی گرفته تا افغانستان و دریای سیاه، هیچگاه نتوانسته حرف اول و آخر را بزند.
مهمترین بهانه های اعلانی و ادعایی ناتو برای شکار عضو جدید از این قرار است: ۱.اعضای جدید قابلیت های نظامی بیشتری را برای ناتو به ارمغان می آورند و ظرفیت دفاعی کلی اتحاد را غنی می‌کنند. ۲.افزودن کشورهای پیشرفته تکنولوژیک با نیروهای مسلح قوی، ناتو را قادر می سازد تا آمادگی خود را بهبود بخشد و در عملیات نظامی مشترک به شکل موثرتری شرکت کند. ۳.به اشتراک گذاری تخصص نظامی، اطلاعات و منابع بین کشورهای عضو به تقویت هر دو کشور و اتحاد به عنوان یک کل کمک می کند.۴.ناتو با گسترش دامنه دسترسی خود به کشورهایی که قبلاً بی طرف یا آسیب پذیر بوده اند، ثبات و امنیت را در مناطقی با سابقه درگیری یا بی ثباتی ژئوپلیتیکی تشویق می کند. ۵.حضور ناتو در این مناطق به عنوان یک عامل بازدارنده در برابر اقدامات تهاجمی احتمالی عمل می کند، صلح را ترویج می کند و به ساختار کلی امنیت کمک می کند.
از تمام ادعاهایی که در بالا و از قول مقامات ناتو ذکر کردیم؛ این مورد، از همه عجیب تر و باورنکردنی تر است: «عضویت های جدید در ناتو فرصتی برای ترویج و تحکیم ارزش ها و نهادهای دموکراتیک فراهم می کند. چرا که ناتو یک اتحاد سیاسی است و اعضای آن متعهد به حمایت از اصول دموکراتیک، حقوق بشر و حاکمیت قانون هستند. ناتو با استقبال از دموکراسی های جدید در اتحاد، از تحکیم حکومت دموکراتیک، ارتقای ثبات و تقویت درک مشترک از هنجارهای دموکراتیک در بین کشورهای عضو حمایت می کند!» حال باید پرسید: واقعا بر اساس ادعاهایی که در اسناد ناتو در پایگاه اینترنتی رسمی این سازمان دفاعی مطرح شده، با یک «اتحاد سیاسی» روبرو هستیم؟ این ادعا در حالی مطرح شده که بارها، بر سر میزان تخصیص بودجه دفاعی؛ بین اعضای ناتو بحث و جدل به وجود آمده و دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا، صراحتا اعلام کرد که هزینه های گزاف ناتو فایده ای نداشته است.
در دوران مسئولیت ترامپ، اروپایی ها عملا ترس و هراس احتمال خروج آمریکا از ناتو را تجربه کردند و او اخیرا هم اعلام کرده که ارسال بمب های خوشه ای به اوکراین، اشتباه است. شاید به همین دلیل است که اکونومیست اعلام کرده، اگر ترامپ رئیس جمهور بود، جنگ اوکراین تا این حد طولانی نمی شد. چرا که او اجازه می داد، روسیه اوکراین را تصرف کند!
چه شد که اردوغان کوتاه آمد؟
تهدیدات ناتو علیه مسکو و حمله پوتین به اوکراین، مجموعه ای از تحولات سیاسی و امنیتی را به دنبال آورد که ترکیه را نیز درگیر کرد. شاید خود مقامات سوئد به عنوان بزرگترین کشور اسکاندیناوی، فکرش را نمی کردند که در ماجراجویی ناتو، گرفتار شوند. اما این اتفاق روی داد و علاوه بر سوئد، فنلاند نیز عزم پیوستن به ناتو کرد. از آنجایی که شرط پیوستن هر یک عضو جدید، منوط به اجماع و موافقت یکایک اعضای قبلی است، ترکیه برای اعلام موافقت، شروطی بیان کرد.
پیشتر و در جریان نشست و توافقی که در مادرید اسپانیا بین اردوغان و همتایان غربی او شکل گرفت، ترکیه به شکل مقدماتی، با پیوستن سوئد و فنلاند به ناتو موافقت کرد و در مقابل، این دو کشور نیز قول دادند که دغدغه های امنیتی ترکیه در مورد فعالیت گروه تروریستی پ.ک.ک و شبکه کودتاگر فتح الله گولن را جدی بگیرند. اما مشکل اینجا بود که اردوغان، شروط سنگین تر دیگری نیز مطرح کرد. از جمله این که؛ موافقت با عضویت سوئد، منوط به این است که غربی ها، از عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا حمایت کنند. اما خیلی زود، آلمان، ایتالیا و آمریکا اعلام کردند که این مسائل، ربطی به هم ندارند. گزارشگر ویژه ترکیه در پارلمان اتحادیه اروپا نیز، به این اشاره کرد که ترکیه نباید به دنبال راه میانبر بگردد. بلکه بهتر است به جای شرط گذاشتن، به معیارهای موسوم به استاندارد دانمارک عمل کند.
ترکیه، تصور می کرد علاوه بر عضویت در ناتو، به خاطر مجاورت با دریای سیاه و نگرش ویژه به تاتارهای کریمه، در موقعیتی خاص قرار گرفته و حالا پس از هفتاد سال حضور در ناتو، می تواند امتیاز چرب و نرمی بگیرد. اما در عالم واقعیت چنین اتفاقی نیفتاد و شاید تنها دستاورد، این بود که جو بایدن اعلام کرده، راه فروش جنگنده های اف 16 آمریکایی به ترکیه هموار شده است. به عبارتی دیگر، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، با وجود مطالبات حداکثری پیشین، نهایتا حاضر شد در برابر فشار آمریکا و ناتو، کوتاه بیاید.
مهمترین چالش های ناتو
با وجود تبلیغات گسترده سران باشگاه نظامی ناتو در مورد فواید و مزایای دفاعی و امنیتی، انتقادات مهمی در مورد عملکرد آن مطرح شده که برخی از آنها عبارتند از:
عدم انطباق با تهدیدات، و عقب ماندن از تحولات: یکی از انتقادات مهمی که در مورد ناتو بیان می شود، عدم تطبیق پذیری این پیمان نظامی با تهدیدات امنیتی نوین است. منتقدان استدلال می کنند که ائتلاف مزبور، در واکنش و تعدیل استراتژی‌های خود، همواره عقب مانده و کُند عمل کرده است. از این گذشته، با توجه به تهدیدات غیرمتعارف همچون جنگ سایبری، نیاز ناتو به ارزیابی مجدد قابلیت ها، ساختارها و فرآیندهای تصمیم گیری مطرح شده است.
مخارج دفاعی: در شرایطی که اغلب کشورهای جهان با مشکلات اقتصادی مواجه هستند، پیمان نظامی ناتو، سال به سال ولخرجی بیشتری می کند و برخی اعضا، توان بالا بردن هزینه دفاعی را ندارند. انتقاد مهم حول موضوع تقسیم بار میان کشورهای عضو ناتو، بارها مطرح شده است. این اتحاد بر اساس اصل دفاع جمعی عمل می کند، جایی که کشورهای عضو متعهد می شوند که درصد معینی از تولید ناخالص داخلی خود را برای دفاع هزینه کنند. با این حال، برخی از منتقدان استدلال می کنند که عدم تعادل در هزینه های دفاعی، چالش های سیاسی به دنبال دارد. به عنوان مثال، کشورهایی همچون یونان، بارها تا مرز ورشکستگی رفته اند و نمی توانند بودجه دفاعی بالایی داشته باشند اما آمریکا، بودجه خود را بالاتر برده و به همین دلیل، بارها به طور آشکار، قبر سر دیگران منت نهاده است!
ناتوانی و عجز در حل تعارض: منتقدان، بارها به عجز و موفقیت محدود ناتو در حل و فصل درگیری هایی که در آنها مداخله نموده، اشاره کرده اند. به عنوان مثال می توان به بی ثباتی مداوم در افغانستان، درگیری های طولانی در بالکان و چالش هایی که در جریان مداخله ناتو در لیبی با آن مواجه شد، اشاره کرد.
چالش در فرماندهی و هماهنگی: ناتو در زمینه سازوکارهای ارتباطی و هماهنگی داخلی، با مشکلات جدی مواجه است. منتقدین چنین استدلال می کنند که ناتو چالش هایی در برنامه ریزی و اجرای عملیات نظامی مشترک دارد و چندپارگی، مانع از تصمیم گیری به موقع و منسجم است.
با توجه به چالش های بالا، می توان به این جمع بندی رسید که پیمان نظامی ناتو، در شرایط کنونی، برای گذار از مشکلات و اختلافات داخلی و رسیدن به قابلیت های واکنش سریع و اثرگذار، عملا ناتوان مانده است.
